‘చివరకు మిగిలేది’ ఎందుకు చదవాలి?

"భావాలు చాలా చిత్రమైనవి. సొంతభావాలు,ఎవరివోలా కనిపిస్తాయి. ఎవరో చెప్పినవి మన సోంతంలా అనిపిస్తాయి. నిజంగా కొత్తభావాలంటూలేవు ఆకలి,నిద్ర,దాహం,ఆకర్షణ అసంతృప్తి, జీవితంపై మమకారం - అందరికీ ఇవి సమానమే. కొత్తవి ఎట్లావస్తాయి? భావాలు మానవుల్నందరినీ ఏకం చేస్తాయి. వాటిని చెప్పడంలో ప్రయోగించే వివిధ భాషలు, మానవుల్ని విడదీస్తాయి" - బుచ్చిబాబు, చివరకు మిగిలేది.

నచ్చిన పుస్తకాలు చాలా ఉంటాయి. కానీ జీవితాన్ని ప్రభావితం చేసే పుస్తకాలు కొన్నే ఉంటాయి. వాటి గురించి ఎప్పుడు రాయాలన్నా చిక్కే. ఎందుకంటే, చాలా వరకూ ప్రభావితం చేశాయనుకున్న పుస్తకాలుకూడా కొన్నాళ్ళ తరువాత వెనక్కి తిరిగి చూసుకుంటే "నిజమా!" అనే సందేహం కలుగుతుంది. అప్పట్లో ఈ పుస్తకం నన్ను ప్రభావితం చేసింది అని ఎందుకనుకున్నాను అనే ప్రశ్నకూడా ఉదయిస్తుంది. బహుశా ఆ వయసుకి అవసరమైన జ్ఞానాన్ని లేక అప్పటి సమస్యలకు సమాధానాల్ని ఆ పుస్తకాలు ఇవ్వడం వలన "ప్రభావితం" చేశాయి అనే భావన ఉన్నా, మళ్ళీ తిరిగి చూసుకుంటే జీవితాంతం ప్రభావాన్ని వీడిన పుస్తకంగా అది కనిపించకపోవచ్చు. కాబట్టి ఎప్పటికప్పుడు "నా జీవితాన్ని ప్రభావం చేసిన పుస్తకం" అని ఏ పుస్తకాన్ని గురించి చెప్పాలన్నా నాక్కొంచెం బెరుగ్గా ఉంటుంది.

ఇప్పటివరకైతే బుచ్చిబాబు ‘చివరకు మిగిలేది’ పుస్తకాన్ని నిస్సందేహంగా జీవితాన్ని ప్రభావితం చేసిన పుస్తకంగా చెప్పగలను. ఇంకో పది సంవత్సరాలకు మారితే...తెలీదు. ‘చివరకు మిగిలేది’ని నేను ఎనిమిదో తరగతి చదివినప్పుడు ఒక లెండింగ్ లైబ్రరీ నుంచీ తెచ్చుకుని చదివాను. సగానికి పైగా అర్థం కాలేదు. కానీ కొన్ని భాగాలు మాత్రం వెంటాడుతూనే ఉండేవి. ముఖ్యంగా ‘కోమలి’తో దయానిధి ప్రేమ. నాగమణికి దయానిధిపై గల ఆసక్తి. సుశీలకు దయానిధిపట్ల ఉన్న ప్రేమ-విముఖత. అమృతంలోని "ఆడతనం". ఇందిర సాధారణత్వం. దయానిధి తల్లి పాత్రలోని మర్మం. జగన్నాధం పాత్రలోని చలాకితనం. శ్యామల ‘సౌందర్య రాహిత్యం’ ఇవన్నీ చాలా బాగా అనిపించాయి. తెలిసిన మనుషులు, అర్థమయ్యీ కాని భావాలు ఒక విధమైన గుర్తుల్ని మిగిల్చాయి. అజ్ఞాతంగా, అసంకల్పితంగా ఈ నవల నా వ్యక్తిత్వాన్ని ప్రభావితం చేసిందన్న విషయం కొన్ని సంవత్సరాలకిగానీ తెలిసిరాలేదు.

అప్పటి నుండీ ఇప్పటి వరకూ నా జీవితంలోని వివిధ దశల్లో ఈ పుస్తకాన్ని చదివాను. ఇప్పటికీ చదువుతూనే ఉన్నాను. ఎప్పటికప్పుడు ఇంకా కొత్తగా ఏదో కనుక్కుంటూనే ఉన్నాను. కొత్త అర్థాల్ని వెలికితీస్తూనే ఉన్నాను. పుస్తకం తన మార్మిక పార్శ్వాల్ని అవిష్కరిస్తూనే ఉంది. పాత్రలు ఉల్లిపొరల్లాగా తమ వ్యక్తిత్వాల్నీ,అస్తిత్వాల్నీ ఒక్కో పొరగా విడిచి విడర్చి చూపుతూకూడా, మనసుకు పూర్ణంగా అవగతం కాకుండానే మిగులుతున్నాయి. నాయకుడు ‘దయానిధి’ నవలలో "జీవితానికి అర్థం ఏమిటి?" అని అడిగినట్లు, "చివరకు మిగిలేది లో ఏముంది?" అని ఇప్పటికీ ప్రశ్నించుకుని కొత్తకొత్త సమాధానాలు నాకైనేను కనుక్కొని సమాధానపరుచుకుంటూనే ఉన్నాను. "ఇది ఇంతే" అనే సమాధానం ఇప్పటికీ దొరకలేదు. దొరకాలని కోరుకోవడం కూడా లేదు.

ఈ నవల నాకు అంతగా నచ్చడంతో పాటూ నా జీవితాన్ని ప్రభావితం చెయ్యడానికి గల కారణాలు రెండు. ఒకటి ఈ నవల శైలి. రెండు నవల విషయంలోని తాత్విక కోణం, ఆ తాత్విక చింతనం యొక్క సిద్ధాంతీకరణ.

ఈ నవల శైలి గురించి "ప్రొఫెషనల్"గా చెప్పగలిగే జ్ఞానం నాకు లేకున్నా, ఈ నవల తీరులోని మానసికవిశ్లేషణాత్మకత (సైకో అనలిటికల్ అప్రోచ్) నన్నెప్పుడూ ఆకట్టుకుంది. ఏదో కథ చెబుతున్నట్లు కాకుండా, తన మనసునీ, ఆలోచననీ పంచుకున్నట్లుగా నాయకుడు దయానిధి తరఫునుంచీ సాగే వివరణ ఈ పుస్తకానికి అవసరమైన "ఆత్మ"ని అందించిందనిపిస్తుంది. కథలోని పాత్రల్ని, పరిస్థితుల్నీ వ్యక్తిగత-సామాజిక ‘విలువల’ కోణంలోంచీ కాకుండా, తన స్వతంత్ర్యాలోచన ద్వారా అర్థం చేసుకోవాలనుకునే నాయకుడి తపనను ఆవిష్కరించే ఈ నవలా శైలి అద్భుతం అనిపిస్తుంది. బహుశా ఈ శైలివల్లనే రచయిత బుచ్చిబాబుకూ నాయకుడు దయానిధికీ మధ్యనున్న తేడా అప్పుడప్పుడూ చెరిగిపోయినట్లుగా భావించాల్సి వస్తుంది. "జీవితంలో తాను తెలుసుకున్న విషయాలను కుదించి కథగా సమకూర్చడంతో తాను పొందిన అనుభూతిని కళగా మార్చి ఇతరులతో పంచుకునేటందుకు కృషి చేసేవాడు కథకుడు. కథకుడు చూసినవీ, అనుభవించినవీ, హృదయంతో తెలుసుకున్నవీ అతడితో కలిసిపోయి ధృక్పథం ద్వారా మార్పులకు గురై కొత్త స్వరూపంతో కొంత కాలానికి కథగా ఆకృతి తెచ్చుకుంటుంది" అని బుచ్చిబాబు బహుశా అందుకే అన్నాడేమో!

ఈ నవల శైలి కారణంగా పాఠకుడు దయానిధి హృదయంలో మిళితమై, మెదడు అలోచనల్లో భాగమై ప్రయాణించే, అనుభవించే, ఆలోచించే అవకాశం పొందుతాడు. అందుకే నవల చదివిన ప్రతి పాఠకుడూ అదే అనుభవాల్లోంచీ వేర్వేరు సమాధానాల్ని, పాఠాల్నీ అందిపుచ్చుకునే అవకాశం లభిస్తుంది. రచయిత తన అనుభవాల్లోంచీ మందుచీటీల్ని రాసి పాఠకుడిని ఉద్ధరించే ప్రయత్నం చెయ్యకుండా, తన అనుభవంలోకి ఆహ్వానించి తనతొపాటూ ప్రయాణించే అవకాశం ఇవ్వడం ఎంతైనా ముదావహం కదా!

నవలలోని తాత్వికత మరో ఆకట్టుకునే అంశం. పాఠకుడి అంతరాళాల్లో శోధనకు ప్రేరేపించే విషయం. "మనుషులందరికీ మనసుంటుంది. కొందరు దానిని గుర్తించనే గుర్తించరు. అనేకులకు దాని శక్తేమిటో అసలు తెలియదు. మనసు ఎంతో దూరం పోగలదు. దానికి ఎన్నో శక్తులున్నాయి. ఆచరణలోకి తీసుకొస్తున్న కొద్దీ ఒక్కోశక్తీ మనకు తెలిసి వస్తుంది" అంటాడు బుచ్చిబాబు. బహుశా ఆ శక్తే దయానిధిని జీవితాన్ని కేవలం జీవించడానికి కాకుండా జీవితాన్ని గురించి ఆలోచించడానికి పురిగొల్పుతుంది. దయానిధిది స్థూలజగత్తు కాదు. భావజగత్తు. ఒక తాత్విక జగత్తు. నవలంతా స్థూలజగత్తులోని సంకుచిత జీవితంలోని పరిధిని తన ఆలోచనలతో, మనసు శక్తితో విశాలపరుచుకోవడానికి దయానిధి చేసే ఒక యజ్ఞం.

ఈ యజ్ఞాన్ని భౌతికజగత్తు కోణంలోంచీ చూస్తే ఒక విఫల ప్రయత్నంగా కనిపిస్తుంది. కానీ, స్థూలజగత్తులోని అనుభవాల ఆధారంగా భావజగత్తులో తాత్వికతను వెతుక్కోవడం భవ్యోద్రేకానికి సంకేతం. ఆ భవ్యోద్రేకంలోంచీ వచ్చిన భావస్పష్టత ఒక తాత్విక సిద్ధాంతం అవుతుంది. ఇవన్నీ మనలాగా "సాధారణంగా" జీవించేవాళ్ళం చెయ్యలేం. మన సామాజిక చట్రంలో అలా జీవించడం బహుశా కుదరదేమో కూడా. అందుకే ఆ తాత్విక చింతనని బుచ్చిబాబు దయానిధి చేత మనకోసం చేయించాడు. దయానిధి జీవితం గాలివాటు గమనంలా అనిపించినా, తాత్విక విశ్లేషణతో ప్రధానమైన జీవిత సమస్యలైన ప్రేమ,ధనం, కీర్తి ఒక సైద్ధాంతిక సమన్వయాన్ని సాధించి పాఠకుడికి అర్పించాడు. ఆ అర్పణను అందిపుచ్చుకోవడం మన కర్తవ్యం.

‘చివరకు మిగిలేది’ ఒక కళాత్మకత వాస్తవిక వాదాన్ని అందించే నవల. అది సామాజిక వాస్తవికతకన్నా భిన్నంగా ఉన్నంత మాత్రానా "కల్పన" అని కొట్టిపారెయ్య తగదు. సంఘాన్ని సంస్కరించడానికో, నైతిక విలువలు స్థాపించడానికో ఈ నవల ప్రయత్నించదు. కాబట్టి, ఆ కోణంలో ఈ నవలను చదివితే దయానిధి ఒక విఫలుడిగా కనిపిస్తాడు. సాధకుడిగా కాదు. అందుకే నవల శైలిని అందులోని తాత్వికతల్ని అందిపుచ్చుకోగలిగితే, ఒక మార్మికలోకం సాక్షాత్కరిస్తుంది. ఆ మార్మిక లోకం మన మనోలోకానికి అతిదగ్గరగా ఉంటుంది. మనల్ని మనం కనుక్కోవడానికి, మన అంతరాలాల్లోని కొన్ని పార్శ్వాలతో పరిచయం పెంచుకోవడానికీ ఈ నవల ఉపయోగపడుతుంది.

అందుకే, నవల

"- కాలవగట్టున యిప్పటిలాగే ఏకాంతంలో గడ్డిలో పడుకుని అతను వేసుకొన్న ప్రశ్న "జీవితానికి అర్థం ఏమిటి?" ఈనాడూ అదే ప్రశ్న.

చివరికి మిగిలింది. దానికి సమాధానం కాదు; సమాధానం తెల్సుకునేటందుకు తను చేసిన యత్నాల జ్ఞాపకాలు - తనలో తాను సమాధానం పడటం - అది మిగిలింది" అంటూ అంతమవుతుంది.

*****